Το έθιμο της «Καλογεροδευτέρας» αναβίωσε σήμερα Δευτέρα της Τυρινής στο Καλαμπάκι Δράμας από τα μέλη του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου της περιοχής.
Πρόκειται για ένα δρώμενο με ρίζες στη διονυσιακή λατρεία που έφεραν αυτούσιο μαζί τους οι πρόσφυγες τον Οκτώβριο του 1922 και το οποίο συμβολίζει την γονιμότητα της γης.
Η πρώτη εκτενής περιγραφή του εθίμου έγινε, σύμφωνα με την πρόεδρο του συλλόγου Αθανασία Θεοδωρίδου, από τον Γεώργιο Βιζυηνό το 1888 στο βιβλίο με τίτλο «Οι Καλόγεροι και η λατρεία του Διονύσου εν Θράκη».
Σύμφωνα με την παράδοση, το πρωί της Τυρινής Δευτέρας συγκεντρώνονται δέκα έως είκοσι νεαροί άνδρες, ανύπαντροι, και διαλέγουν εκείνος ο οποίος θα είναι ο «καλόγερος».
Στη συνέχεια τον ντύνουν με δέρματα ζώων και στη μέση του περνούν κουδούνια προβάτων. Το πρόσωπό του το βάφει με στάχτη και στο κεφάλι φοράει μια κουκούλα από δέρμα ζώου. Στα χέρια του κρατά δύο ξύλα, τα ντοκμάκια.
Οι συνοδοί του επίσης είναι βαμμένοι με στάχτη στο πρόσωπο. Στην παρέα υπάρχει πάντα και κάποιος μεταμφιεσμένος σε κατσιβέλα, που ενίοτε συνοδεύεται από τον «γύφτο» (κατσίβελο). Μόλις ο θίασος συγκροτηθεί, οι άνδρες περιφέρονται στα σπίτια του χωριού με τη συνοδεία μιας γκάιντας κάνοντας πολύ θόρυβο.
Ο καλόγερος με τα ντοκμάκια χτυπά τα κάρα στις αυλές των χωριανών, λέγοντας πως έχουν χαλάσει και για την επιδιόρθωσή τους απαιτεί να πληρωθεί ο ίδιος και η παρέα του.
Πολλές φορές κάποιοι από τη συνοδεία κρατούν αλυσίδες στα χέρια και δένουν από το λαιμό τον οικοδεσπότη ζητώντας να εξοφληθεί το χρέος. Οι κάτοικοι τους δίνουν συνήθως χρήματα και αυγά. Παράλληλα, κερνούν τον καλόγερο και τη συντροφιά του διάφορους μεζέδες με τσίπουρο ή κρασί.
Λίγο πριν τη δύση του ήλιου ο θίασος καταλήγει στην πλατεία, όπου συγκεντρώνονται όλοι οι κάτοικοι.
Συνολικά γίνονται τρεις περιφορές, ενώ η γκάιντα συνοδεύει το δρώμενο σε όλη τη διάρκεια της τέλεσής του. Η συντροφιά του καλόγερου παλιότερα επέλεγε τον καλύτερο νοικοκύρη του χωριού και τον έχριζε βασιλιά – σήμερα βέβαια, ο «βασιλιάς» και ο «καλόγερος» προσφέρονται εθελοντικά για να αναλάβουν το ρόλο τους.
Ταυτόχρονα, καταφθάνει ένα ξύλινο άροτρο, στο οποίο οι μεταμφιεσμένοι παίρνουν τη θέση των βοδιών, και ο βασιλιάς κρατώντας το αλέτρι κι ένα ξύλινο κοντάρι τους κεντρίζει για να «οργώσουν» τη γη. Κάποια στιγμή οι μεταμφιεσμένοι που έχουν τη θέση των βοδιών πέφτουν κάτω προσποιούμενοι ότι είναι ανήμποροι».
Στο Καλαμπάκι της Δράμας το έθιμο τελειώνει με το βρέξιμο του βασιλιά από τους παρευρισκόμενους κατοίκους, σε μια συμβολική κίνηση που ολοκληρώνει το τελετουργικό.
