Φθινόπωρο του 1997.

Οι προετοιμασίες για την επανακυκλοφορία της ιστορικής εφημερίδας “Μακεδονία”, μετά από παύση δύο ετών, βρίσκονται στο ζενίθ.

Δεκαπέντε δημοσιογράφοι – ανταποκριτές από ισάριθμους νομούς της Βόρειας Ελλάδας, συγκεντρωθήκαμε στον 2ο όροφο της οδού Μοναστηρίου, σε ένα πρώτο μίτινγκ.

Η νέα διοίκηση της εφημερίδας  είχε προγραμματίσει την καθημερινή δημοσίευση ρεπορτάζ και αφιερωμάτων, από κάθε νομό της Μακεδονίας και Θράκης.

Φιλόδοξος στόχος.

Καθίσαμε στα γραφεία. Ένας υπολογιστής, μια οθόνη και όλα τα παρελκόμενα μπροστά στον καθένα.

“Ας ξεκινήσουμε από τα απλά. Τι είναι το word, πως γράφουμε ένα κείμενο και πως το αποθηκεύουμε” είπε ο υπεύθυνος του τμήματος και ξεκίνησε το σεμινάριο.

Μια κίνηση πρωτοποριακή για τα δεδομένα της εποχής.

Η διοίκηση μιας εταιρείας Μέσων Ενημέρωσης ανέλαβε την πρωτοβουλία επιμόρφωσης των δημοσιογράφων της, στοχεύοντας στην παραγωγή όσο το δυνατόν καλύτερου προϊόντος.

Είκοσι και πλέον χρόνια μετά, πρωτοβουλίες σαν εκείνη της Μακεδονίας του 1997, είναι σπάνιες στη χώρα μας, παρά το γεγονός ότι είναι απαραίτητες πλέον στον χώρο των media.

Δημοσιογράφος “πολυ-εργαλείο”

Ο τρόπος με τον οποίο εργάζεται ο δημοσιογράφος σήμερα, διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από εκείνον, προηγούμενων δεκαετιών. Τότε, η καλή γνώση της Ελληνικής γλώσσας και κάποιων βασικών αρχών της δημοσιογραφίας αρκούσαν για να μπορέσει κανείς να “σταθεί” αξιοπρεπώς, στην συντακτική ομάδα μιας εφημερίδας. Σήμερα, τα εφόδια αυτά δεν επαρκούν.

“Οι νέοι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι «ολοκληρωμένοι δημοσιογράφοι» με την έννοια ότι θα γνωρίζουν και θα είναι σε θέση να δουλέψουν τόσο με τα οπτικοαουστικά όσο και με τα έντυπα και τα άλλα διαδικτυακά μέσα επικοινωνίας. Παράλληλα, να παράγουν περιεχόμενο που να χρησιμοποιείται ταυτόχρονα σε όλα τα μέσα” αναφέρει χαρακτηριστικά στο άρθρο του “Δημοσιογραφία: Σε αναζήτηση ενός νέου Μοντέλου “ ο καθηγητής πανεπιστημίου Στέλιος Παπαθανασόπουλος.

Η επανάσταση που έφερε στις επικοινωνίες το διαδίκτυο, έχει αλλάξει ριζικά το τοπίο, στον χώρο των media.

Ο δημοσιογράφος σήμερα, εργάζεται παράλληλα στην εφημερίδα, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, έχει την δική του ιστοσελίδα, τους δικούς του λογαριασμούς σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για να μπορέσει να ανταπεξέλθει  οφείλει να είναι ευέλικτος, γρήγορος, με γνώσεις οπερατέρ, ηχολήπτη, μοντέρ, προγραμματιστή.

Για να μπορεί να ανταποκριθεί στις σημερινές απαιτήσεις πρέπει να λειτουργεί ως “multitasking”, δημοσιογράφος “πολυ-εργαλείο”.

“Ο σύγχρονος δημοσιογράφος απαιτείται πλέον να έχει νέες και ποίκιλες επαγγελματικές δυνατότητες για να ανταπεξέλθει σε μία άκρως ανταγωνιστική αρένα. Η εξειδίκευση σε συγκεκριμένο πεδίο, όπως σύνταξη, φωτογραφία, σχεδίαση, έρευνα έχει πλέον πεθάνει. Οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί αναζητούν δημοσιογράφους που μπορούν να αναλάβουν διαφορετικά είδη εργασίας στο πλαίσιο της συντακτικής ομάδας (multitasking) και να είναι αρκετά ευέλικτοι για να εργαστούν για διαφορετικά μέσα ακόμη και ταυτόχρονα“. (Ο δημοσιογράφος πολυεργαλείο – της Κικής Μαργαρίτη)

“Επιχειρηματική δημοσιογραφία” και επιμόρφωση

Οι διαφοροποιήσεις στον χώρο των media σε σχέση με το παρελθόν δεν αφορούν μόνο στην τεχνολογία.

Η δημοσιογράφος Ειρήνη Γιουλβάνη θέτει μία ακόμη παράμετρο, η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική, κατά την περίοδο που διανύουμε. Ο δημοσιογράφος σε πολλές περιπτώσεις λειτουργεί ως επιχειρηματίας, με τη δική του ιστοσελίδα ή το δικό του ραδιοφωνικό σταθμό.

Παράλληλα είναι διαφημιστής αλλά και υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων.

Η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων πάνω σε αυτά τα αντικείμενα είναι καίρια για την μελλοντική εξέλιξη του δημοσιογράφου – επιχειρηματία – διαφημιστή αλλά και του ίδιου του χώρου.

“Επιχειρηματική δημοσιογραφία” την χαρακτηρίζει ο καθηγητής Στέλιος Παπαθανασόπουλος τονίζοντας ότι  πρόκειται για την ανάδειξη μιας  νέας μορφής δημοσιογραφίας πιο ολοκληρωμένης, η οποία “απαιτεί καινοτόμες προσεγγίσεις, απαιτεί παράλληλα την ανταλλαγή πληροφοριών, τη διευκόλυνση του διαλόγου, τη συμπαραγωγή της είδησης, την έξυπνη ομαδοποίηση και επιμέλεια των ειδήσεων, των απεικονίσεων των δεδομένων και την αναζήτηση στοιχείων, νέες μορφές συνεργασιών, τη δημιουργία καταλόγων και πηγών κ.ά”.

Και η πραγματική έννοια της δημοσιογραφίας;

Το μέλλον της δημοσιογραφίας βρίσκεται όμως μόνο στην ενσωμάτωση των νέων “τεχνολογικών” εργαλείων;

Και η πραγματική έννοια της;

Η αναζήτηση και η αποκάλυψη της αλήθειας, η κριτική, ο έλεγχος της εξουσίας; Περνούν σε δεύτερη μοίρα;

Ο  δημοσιογράφος Γιώργος Λακόπουλος αναφέρει στο άρθρο του “Η δημοσιογραφία στη νέα εποχή”: “Η αλήθεια είναι αυτή που είναι, όπως και αν μεταδίδεται. Η είδηση έχει την αξία της ανεξάρτητα από το μέσο που την αναδεικνύει. Η ικανότητα αξιολόγησης και ανάλυσης διατηρεί τη σημασία της και μάλιστα κατά τρόπο που ευνοεί περισσότερο την έντυπη δημοσιογραφία. Αλλάζει η τεχνική, το όχημα, το περιτύλιγμα, αλλά δεν αλλάζει το μεταφερόμενο αγαθό της ενημέρωσης”.

Οι μεταλλαγές του μοντέλου της παραδοσιακής δημοσιογραφίας(όπως αυτή λειτουργούσε πριν από την εμφάνιση του ίντερνετ) δεν αφορούν σε μια άλλη, διαφορετική προσέγγιση της δημοσιογραφίας στις θεμελιώδεις αρχές της ελευθερίας, της πολυφωνίας, της ανεξαρτησίας δημοσιογράφων και ΜΜΕ, όπως αυτές ορίζονται στο σύνταγμα μας, σε ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου  αλλά και στους κώδικες δεοντολογίας πολλών δημοσιογραφικών ενώσεων(ΕΣΗΕΑ – Αρχές Δεοντολογίας).

Αφορούν στην τεχνική, στους τρόπους παραγωγής και επεξεργασίας, την αξιοποίηση όλων των δεδομένων με στόχο την ανάδυση μιας καλύτερης μορφής δημοσιογραφίας προς όφελος της ενημέρωσης των πολιτών και κατ επέκταση της δημοκρατίας μας.

Η Γραμματοσύνη στον χώρο των media

“Η Γραμματοσύνη στα Μέσα προκύπτει πλέον ως αδήριτη ανάγκη” αναφέρει στο editorial του 18ου τεύχους του περιοδικού “δημοσιογραφία” η καθηγήτρια δημοσιογραφίας Σοφία Ιορδανίδου  και σημειώνει με νόημα ότι η γραμματοσύνη σύμφωνα με τον μεγάλο παιδαγωγό και φιλόσοφο Πάουλο Φρέιρε “είναι μια ποιότητα συνείδησης και όχι απλά κατάκτηση μιας ηθικά ουδέτερα τεχνικής”.

Αυτή η βασική αρχή του παιδαγωγικού μοντέλου του Φρέιρε, πρέπει να είναι το μεγάλο ζητούμενο και στον χώρο των media.

Η γραμματοσύνη των δημοσιογράφων και όλων όσων απασχολούνται στο μιντιακό περιβάλλον δεν πρέπει να περιορίζεται σε µια εκπαιδευτική μέθοδο εκμάθησης των νέων τεχνολογιών με στόχευση, την στείρα απόκτηση γνώσεων των εκπαιδευόμενων.

“Η σύνδεση κοινωνικής πραγματικότητας και συνείδησης” των επαγγελματιών του χώρου, αποτελεί κεντρικό στοιχείο της παιδαγωγικής μεθόδου του Φρέιρε και βασικό στοιχείο της όποιας επιμορφωτικής διαδικασίας.

Δυστυχώς στη χώρα μας η επιμόρφωση των ανθρώπων που εργάζονται στα media εξαντλείται σε περιστασιακά προγράμματα κατάρτισης δημοσιογράφων ή κάποιων άλλων επαγγελματιών του χώρου, «σεμιναριακού» χαρακτήρα, χωρίς να υπάρχει μια γενικότερη στρατηγική, μακροχρόνιος σχεδιασμός, συγκεκριμένες στοχεύσεις και φυσικά ούτε καν ψήγματα, της παιδαγωγικής μεθόδου του Φρέιρε.

Την ευθύνη της επιμόρφωσης μας, την έχουμε εμείς οι ίδιοι

Η κύρια ευθύνη της έλλειψης ενός θεσμικού πλαισίου στην κατεύθυνση συνεχούς και ολοκληρωμένης επιμόρφωσης των επαγγελματιών στον χώρο των media, βαρύνει τους ίδιους τους επαγγελματίες και τις ενώσεις τους.

“Το καλύτερο θα ήταν η επιμόρφωση να γίνεται σε συνεργασία των δημοσιογραφικών ενώσεων ή των επιχειρήσεων Μέσων Ενημέρωσης με κάποια εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας μας. Επειδή όμως ζούμε στην Ελλάδα και γνωρίζουμε πως λειτουργεί το σύστημα, την ευθύνη της επιμόρφωσης μας, την έχουμε εμείς οι ίδιοι” αναφέρει η δημοσιογράφος Ειρήνη Γιουλβάνη, γνωρίζοντας καλά την σύγχρονη Ελληνική πραγματικότητα.

Μερίδιο ευθύνης για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στα Μέσα φέρουν οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι, αναφέρει η Λήδα Τσενέ στο βιβλίο της «Από την κρίση των ΜΜΕ στα social media» και θυμίζει την άποψη του γνωστού Αμερικανού δημοσιογράφου και καθηγητή Jeff Jarvis ότι η κρίση της δημοσιογραφίας είναι ευθύνη των δημοσιογράφων: «Είναι δικό μας σφάλμα που δεν δώσαμε την απαραίτητη στήριξη στη δημοσιογραφία και αφήσαμε τη δουλειά μας σε επιχειρηματίες. Είναι δικό μας σφάλμα που σταθήκαμε πίσω και περιμέναμε κάποιον ισχυρό πάτρωνα να μας στηρίξει».

Ακούστε παρακάτω τις ραδιοφωνικές συνεντεύξεις τριών ανθρώπων των media, σχετικά με την επιμόρφωση στον χώρο των Μέσων Ενημέρωσης: της δημοσιογράφου Ειρήνης Γιουλβάνη, του αθλητικού συντάκτη Λάζαρου Παπαλαζάρου και του ραδιοφωνικού παραγωγού Στέργιου Παπαχρήστου

https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=NryAmyzQyks

Πηγές:

“Η Γραμματοσύνη στα Μέσα και τα Fake News” της Σοφίας Ιορδανίδου στο περιοδικό “Δημοσιογραφία”, 18ο τεύχος, Φθινόπωρο Χειμώνας 2019

“Από την κρίση των ΜΜΕ στα social media”, Λήδα Τσενέ, εκδόσεις Αιώρα 2012, Αθήνα

https://medianalysis.net, www.anoixtoparathyro.gr, www.europarl.europa.eu, www.esiea.gr, https://el.wikipedia.org

Άρης Γκέρτας